Το άγριο και απροσπέλαστο τοπίο αποτέλεσε πρόσφορο χώρο για τους χριστιανούς ασκητές που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή σε χρονολογία που δεν είναι ακριβώς γνωστή. Σύμφωνα με διάφορες γνώμες βυζαντινολόγων υποστηρίζεται ότι ξεκίνησε πριν από το 11ο αιώνα. Άλλες ιστορικές όμως πληροφορίες αναφέρουν ως πρώτο ασκητή οικιστή κάποιον Βαρνάβα που το 950-970 ίδρυσε την πολύ παλιά Σκήτη του Αγίου Πνεύματος. Ακολούθησαν η ίδρυση της Μεταμόρφωσης (1020) από κάποιον Κρητικό μοναχό Ανδρόνικο και το 1160 ιδρύεται η Σκήτη Σταγών ή Δούπιανη. Μετά από 200 χρόνια ο ασκητής Βαρλαάμ ιδρύει το Μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών και των Αγίων Πάντων και αργότερα άγνωστοι ιερωμένοι δημιούργησαν τα Μοναστήρια Αγίας Τριάδος, του Αγίου Στεφάνου, της Υπαπαντής, του Ρουσάνου ή Αρσάνου, του Αγίου Γεωργίου του Μανδηλά, του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά, της Παναγίας της Μήκανης, των Αγίων Θεοδώρων, του Αγίου Νικολάου του Μπάντοβα, των Αγίων Αποστόλων, του Αγίου Γρηγορίου, του Αγίου Αντωνίου, του Παντοκράτορα, της Αγίας Μονής, του Προδρόμου, της Μονής Υψηλωτέρας, ή Καλλιγράφων, του Μοδέστου, της Αλύσεως, του Αποστόλου Πέτρου, του Αγίου Δημητρίου, του Καλλιστράτου, του Ταξιαρχών και του Ιωάννου του Μπουνήλα.

Στο ζενίθ τους τον δέκατο έκτο αιώνα υπήρχαν 24 μοναστήρια στα Μετέωρα. Δημιουργήθηκαν για να εξυπηρετούν μοναχούς και μοναχές ακολουθώντας τις διδασκαλίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σήμερα εξακολουθούν να λειτουργούν έξι, τα οποία από το 1988 συμπεριλαμβάνονται στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Βρίσκονται στις κορυφές ψηλών βράχων και είναι πλέον προσβάσιμα από σκάλες και μονοπάτια λαξευμένα στους βράχους. Από τα έξι μοναστήρια που λειτουργούν, η Ιερά Μονή του Αγίου Στεφάνου και η Ιερά Μονή Ρουσάνου κατοικούνται από μοναχές, ενώ τα υπόλοιπα κατοικούνται από μοναχούς. Ο συνολικός μοναστικός πληθυσμός των μοναστηριών των Μετεώρων το 2015 ήταν 56, αποτελούμενο από 15 μοναχούς σε τέσσερα μοναστήρια και 41 μοναχές σε δύο μοναστήρια. Και οι 6 μονές σήμερα είναι επισκέψιμες και αποτελούνται από τις παρακάτω.

Η Μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, γνωστή και ως Μεγάλο Μετέωρο, είναι ανδρικό μοναστήρι το οποίο βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο των Μετεώρων, σε υψόμετρο 534 μέτρων. Ιδρύθηκε το 14ο αιώνα από τον άγιο Αθανάσιο των Μετεώρων και γνώρισε ιδιαίτερη ακμή στα μέσα του 16ου αιώνα, καθώς αποτέλεσε αντικείμενο έργων αποκατάστασης και καλλωπισμού το 1483 και το 1552. Η μονή βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος Πλατύς Λίθος και η πρόσβαση σε αυτή γίνεται μέσω κλίμακας.

Η μονή δημιουργήθηκε ως σκήτη του Αγίου Αθανασίου των Μετεώρων στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα. Ο Αθανάσιος οικοδόμησε ένα ναό αφιερωμένο στην Παναγία, η οποία έγινε γνωστή ως Παναγία της Μετεωρίτισσας Πέτρας, και δημιούργησε μοναστική κοινότητα με μορφή κοινόβιου. Το 1544/5 κατασκευάστηκε νέο καθολικό, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, με πρωτοβουλία του ηγουμένου Συμεών, ενσωματώνοντας το προηγούμενο ως ιερό βήμα. Την ίδια περίοδο επίσης κατασκευάστηκε ο πύργος και το 1572 το γηραιοκομείο. Το 1806 κατασκευάστηκαν νέα κελλιά. Κοντά στην είσοδο του μοναστηριού βρίσκεται ο πύργος του βριζονίου, που στέγαζε το μηχανισμό για το δίχτυ, και το κελάρι της μονής (βαγεναρείο), το οποίο σήμερα λειτουργεί ως μουσείο με αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Στη συνέχεια βρίσκεται η εστία, η τραπεζαρία, με το νοσοκομείο και το γηροκομείο στα ανατολικά και το καθολικό δεξιά. Δίπλα στο ιερό βήμα βρίσκεται το θολωτό παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου και προς τα νοτιοδυτικά το μονόχωρο παρεκκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, το οποίο χτίστηκε το 1789.

Η Μονή Βαρλαάμ ή μονή των Αγίων Πάντων δημιουργήθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα, αλλά το όνομά της πήρε από τον ασκητή Βαρλαάμ, ο οποίος εγκαταστάθηκε στον βράχο τον 14ο αιώνα. Είναι γνωστή για το σημαντικό αρχείο που διατηρεί. Η μονή οργανώθηκε από τους αδελφούς Νεκτάριο και Θεοφάνη, τους λεγόμενους Αψαράδες, από την Ήπειρο στις αρχές του 16ου αιώνα. Το 1518 ανακαίνισαν το παρεκκλήσι των Τριών Ιεραρχών, το οποίο είχε κτίσει ο Βαρλαάμ. Το 1536 κτίστηκε ο πύργος του βριζονίου. Το μοναστήρι γνώρισε οικονομική ανάπτυξη και πνευματική άνθηση.

Το καθολικό της μονής, αφιερωμένο στους Άγιους Πάντες, είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός αθωνίτικου τύπου και χρονολογείται από το 1541. Η αγιογράφησή του έγινε σε τρεις φάσεις. Οι παλαιότερες αγιογραφίες φιλοτεχνήθηκαν από τον Φράγκο Κατελάνο το 1548. Η δεύτερη φάση χρονολογείται από το 1566 και είναι έργο των αγιογράφων Γεώργιος και Φράγκος Κονταρής. Οι πιο πρόσφατες αγιογραφίες χρονολογούνται από το 1780 και 1782, σύμφωνα με κτητορική επιγραφή, αλλά πιθανότατα ήταν μικρής κλίμακας επεμβάσεις. Βορειοδυτικά του καθολικού βρίσκεται η τράπεζα, η οποία στεγάζει κειμήλια, το παρεκκλήσι των Τριών Ιεραρχών, ένας μονόχωρος δρομικός ξυλόστεγος ναός, η εστία, τα κελιά και ο ξενώνας. Στην άλλη πλευρά, προς την είσοδο, βρίσκεται το νοσοκομείο και το παρεκκλήσι των Αγίων Αναργύρων.

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η μονή της Αγίας Τριάδας κτίστηκε από τον μοναχό Δομήτιο το 1438, όμως υπάρχουν αναφορές της μονής από το 1362. Το καθολικό της μονής, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, κτίστηκε το 1475-76. Η αγιογράφηση του ναού ξεκίνησε το 1741. Το καθολικό της μονής είναι του σταυροειδούς εγγεγραμμένου τύπου με τρούλο ο οποίος υποστηρίζεται από δύο κολώνες. Το καθολικό του μοναστηριού κατασκευάστηκε τον 15ο αιώνα και αγιογραφήθηκε το 1741 από τους μοναχούς Αντώνιο και Νικόλαο. Ένα μικρό σκευοφυλάκιο κτίστηκε στην νοτιοανατολική γωνία του ναού το 1689. Ο ευρύς εσωνάρθηκας με τη θολωτή οροφή κτίστηκε το 1689 και αγιογραφήθηκε το 1692. Το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, λαξευμένο στο βράχο, περιέχει τοιχογραφίες του 1682. Ήταν πλούσια διακοσμημένο και περιείχε σημαντικούς θησαυρούς, οι οποίοι όμως απομακρύνθηκαν από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το παρεκκλήσι έχει μορφή ροτόντας. Αριστερά της εισόδου βρίσκεται ο πύργος του βριζονίου και η τράπεζα και απέναντι βρίσκονται τα κελιά. Πίσω από το καθολικό, στο ψηλότερο σημείο του βράχου, υπάρχει εξώστης.

Η μονή είναι προσβάσιμη σήμερα είτε με τη χρήση μηχανοκίνητου ανελκυστήρα ή μέσω κλίμακας λαξευμένης στο βράχο με 145 σκαλοπάτια. Η Μονή εμφανίζεται στην ταινία του Τζέιμς Μποντ “Για τα μάτια σου μόνο” του 1981 (For your eyes only, 1981), όπως και στην σειρά “Το Τατουάζ” του σκηνοθέτη και ηθοποιού Ανδρέα Γεωργίου, τοy 2018.

Η Μονή Αγίου Στεφάνου είναι γυναικείο μοναστήρι στα Μετέωρα. Βρίσκεται στο νότιο άκρο των Μετεώρων, πάνω από την Καλαμπάκα. Η εγκατάσταση των μοναχών στον βράχο του Αγίου Στεφάνου άρχισε στα τέλη του 12ου αι., όταν το 1191/2, σύμφωνα με την παράδοση ο ασκητής Ιερεμίας ίδρυσε τη μονή. Η κατασκευή της μονής άρχισε τον 14ο αιώνα, με πρώτο κτήτορα τον Αντώνιο Καντακουζηνό, και ολοκληρώθηκε τον 16ο αιώνα. Η μονή φαίνεται να ανακαινίστηκε εκ βάθρων τον 16ο αιώνα από τον μοναχό Φιλόθεο εκ Σκλάταινας. Επί ημερών του, το 1545, η μονή έγινε σταυροπηγιακή (μέχρι το 1743). Η μονή πήρε τη σημερινή της μορφή με τα κτίρια που κατασκευάστηκαν τον 18ο και 19ο αιώνα. Από το 1961, στη μονή εγκαταβιεί γυναικεία αδελφότητα.

Η μονή συνδέεται με τον σύγχρονο δρόμο με μικρό γεφύρι. Τα κελιά της μονής βρίσκονται εκατέρωθεν της εισόδου. Στα νοτιοανατολικά του περιβόλου βρίσκεται το παλιό καθολικό της μονής, το οποίο χρονολογείται από τον 15ο αιώνα και ανακαινίστηκε τον 16ο αιώνα. Είναι ένας μικρός μονόχωρος δρομικός ναός με λιτή. Έχει δύο φάσεις τοιχογραφιών, με τις δεύτερες να έγιναν από τον Νικόλαο Καστρήνσιο. Το νέο καθολικό βρίσκεται στα βορειοδυτικά του περιβόλου και χτίστηκε το 1798. Είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος αγιορείτικου τύπου, με λιτή και προστώο. Αγιογραφήθηκε τη δεκαετία του 1980 από τον Βλάση Τσοτσώνη. Κοντά στο παλαιό καθολικό βρίσκεται η τράπεζα και το σκευοφυλάκιο-μουσείο. Στα ανατολικά του περιβόλου βρίσκεται η εστία, ο στάβλος, ένα μικρό τετράγωνο θολωτό κτίσμα και άλλοι βοηθητικοί χώροι.

Η Μονή Ρουσάνου είναι χριστιανικό ορθόδοξο μοναστήρι και δεν είναι γνωστό γιατί ονομάστηκε Ρουσάνου, με πιθανότερη θεωρία να πήρε το όνομά της από τον πρώτο οικιστή του βράχου ή τον κτήτορα του πρώτου ναού. Ο βράχος ήταν γνωστός ως βράχος του Ρουσάνου ήδη από τις αρχές του 16ου αιώνα, όταν εγκαταστάθηκαν οι κτήτορες Ιωάσαφ και Μάξιμος, οι οποίοι έχτισαν ξανά την τότε ερειπωμένη μονή. Το 1545 ανακατασκεύασαν το καθολικό, το οποίο είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και τιμά και την Αγία Βαρβάρα. Η μονή παρήκμασε τον 19ο αιώνα και έγινε ερημητήριο της μονής Βαρλαάμ. Αναστηλώθηκε τη δεκαετία του 1980 και σήμερα λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι.

Η μονή καταλαμβάνει όλο το πλάτωμα στην κορυφή του βράχου όπου βρίσκεται. Είναι τριώροφη, με το καθολικό, το αρχονταρίκι και κελιά στο ισόγειο, και κελιά και βοηθητικούς χώρους στους άλλους ορόφους. Το καθολικό είναι σταυροειδής αγιορείτικου τύπου ναός με λιτή (νάρθηκας με τρούλο) αγιογραφημένος το 1560. Η πρόσβαση στο μοναστήρι γίνεται με σκάλα και δύο γέφυρες, οι οποίες κατασκευάστηκαν το 1930 στη θέση παλαιότερης ξύλινης γέφυρας.

Η Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά ξεχωρίζει εξαιτίας του σχεδιασμού της, ο οποίος προσαρμόστηκε στο μικρής έκτασης πλάτωμα στο οποίο έχει κτιστεί, με αλλεπάλληλα πατώματα. Στον κατώτερο όροφο της μονής βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγίου Αντωνίου, του 14ου αιώνα με ίχνη αγιογραφιών, και κρύπτη. Στον από πάνω όροφο βρίσκεται το καθολικό και στον τελευταίο όροφο, όπου βρίσκεται το αρχονταρίκι (παλαιότερα τράπεζα), το οστεοφυλάκιο και το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.

Το όνομα της μονής πιθανότατα οφείλεται σε κάποιον ασκητή του 14ου αιώνα ο οποίος ασκήτευσε στον βράχο. Η μονή ανακατασκευάστηκε την πρώτη δεκαετία του 16ου αιώνα από τον μητροπολίτη Λαρίσης Άγιο Διονύσιο τον Ελεήμονα και τον ιερομόναχο Νικάνορα, έξαρχο Σταγών. Το καθολικό της αγιογραφήθηκε από τον Κρητικό ζωγράφο Θεοφάνη Στρελίτζα το 1527. Οι αγιογραφίες αυτές αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα σύνολα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής. Λόγω της μικρής διαθέσιμης επιφάνειας στους τοίχους το ναού, πολλές παραστάσεις έχουν μέγεθος φορητής εικόνας. Στον νάρθηκα βρίσκονται μεγάλες πολυπρόσωπες συνθέσεις, όπως η Δευτέρα Παρουσία, η Κοίμηση του Εφραίμ του Σύρου, παράσταση του Αδάμ να ονοματίζει τα ζώα, σκηνές από τα θαύματα του Χριστού και απεικονίσεις αγίων, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζουν οι κτήτορες της μονής. Στον κυρίως ναό, στον τρούλο βρίσκεται ο Παντοκράτορας και χαμηλότερα η Θεία Λειτουργία και οι Προφήτες, και στα τρίγωνα οι Ευαγγελιστές. Στους τοίχους βρίσκονται παραστάσεις από το Δωδεκάορτο και απεικονίσεις αγίων.